Tư duy sáng tạo là một kỹ năng có thể học hỏi và trau đồi. Tư duy sáng tạo đi từ cái riêng đến cái chung, sự sáng tạo luôn xuất phát từ những cái cụ thể, tạo ra sản phẩm dịch vụ mới từ đó nâng cao lợi ích cho xã hội. Mỗi người có thể tự rèn luyện khả năng sáng tạo thông qua các công cụ sau:

1. Kỹ thuật SCAMPER

SCAMPER là một kỹ năng tư duy tổng hợp do Michael MiKalko sáng tạo nên. Đây là một công cụ tư duy sáng tạo hiệu quả, trợ giúp đắc lực trong quá trình tìm ra các cải tiến nhằm thay đổi sản phẩm hoặc tiến trình công việc hoặc tạo ra sản phẩm mới.

SCAMPER là viết tắt của 7 phương pháp sáng tạo cơ bản nhất, cụ thể:

Nguyên tắc Substitue/thay thế

Khi sử dụng nguyên tắc thay thế: chúng ta đang đi tìm : Có thể dùng những nguyên vật liệu khác để cải tiến sản phẩm này không? Có thể thay thế bước nào trong quy trình sản xuất ?

Nguyên tắc Combine/Kết hợp

Nguyên tắc này dựa trên việc kết hợp các sản phẩm/dịch vụ khác nhau thành sản phẩm/dịch vụ mới có nhiều giá trị hơn cho khách hàng ví dụ Combo đa năng, sản phẩm lưỡng tính…

Nguyên tắc Adapt/Thích nghi

Nguyên tắc thích nghi  là cho tính năng và tác dụng hay công dụng sản phẩm/dịch vụ hiện tại được sử dụng trong một trường hợp khác – áp dụng vào cho phù hợp hơn trước

Nguyên tắc Modify/Điều chỉnh

Có thể thay đổi hình dáng và kích thước hay màu sắc của sản phẩm không? Có thể bổ sung những tính năng nào cho sản phẩm để tăng thêm giá trị cho khách hàng?

Nguyên tắc Put to Other Uses/Sử dụng vào mục đích khác

Chúng ta phải tìm cách sử dụng các sản phẩm/dịch vụ thông thường vào những việc khác ví dụ tính năng AI này áp dụng cho tất cả các sản phẩm mà trước nay chưa có AI chẳng hạn.

Nguyên tắc Eliminate/Loại bỏ

Loại bỏ bớt các tính năng ABC để sản phẩm đơn giản hơn nhưng tạo ra 01 sản phẩm mới ưu việt hơn ví dụ Vé máy bay Vietjet loại bỏ hết suất ăn … để ưu việt về giá hơn VNA là một ví dụ điển hình.

Nguyên tắc Reverse/Đảo ngược

Đảo thứ tự của dịch vụ hay sản phẩm : Ví dụ ngày xưa vào quán ăn xong mới trả tiền thì ngày nay rất nhiều quán ăn bắt ngược lại : hãy trả tiền rồi mới được ăn là một ví dụ.

2. MÔ HÌNH ECRS

ECRS Là viết tắt của Eliminate – Combine – Rearrange – Separate. Một công cụ sáng tạo hữu ích cho mỗi cá nhân.

ELIMINATE – Loại bỏ
“Công việc này, thao tác này có cần thiết hay không?”
Chúng ta có thể xem xét cắt bớt các thao tác, các công việc không cần thiết, điều này đem lại hiệu quả vô cùng lớn. Không chỉ trong môi trường sản xuất, mà trong hoạt động kinh doanh hay trong công việc điều hành quản lý cũng có thể phát huy hiệu quả.

Đối với các nghiệp vụ hàng ngày, các công việc lặp đi lặp lại mà ta cứ nghĩ là những việc đương nhiên, hãy đặt câu hỏi :“ thực sự việc này có cần thiết ?”. Khi đó, tự khắc các ý tưởng cải tiến sẽ hé lộ.
Hãy bắt đầu cải tiến bằng việc loại bỏ những việc, những thao tác không cần thiết!

COMBINE – Kết hợp
“Có thể kết hợp để hiệu quả hóa hơn không?”
Việc phân loại hóa các công việc nhằm mục đích chuyên môn hóa, nâng cao hiệu xuất làm việc. Tuy nhiên, nếu sa đà quá vào việc phân loại, nó sẽ phản tác dụng và không hiệu quả.

Trong công việc hàng ngày, chúng ta có thể kết hợp các nghiệp vụ với nhau như trong thời gian đi chuyển thì lập, đọc tài liệu hoặc trong lúc họp thì ghi biên bản, những điểm mấu chốt của cuộc họp có thể kết hợp triển khai trong kế hoạch lần sau. Hãy nghĩ các công việc có thể kết hợp cùng nhau không ?

REARRANGE – Thay thế
“Tuần tự các công việc có thể sắp xếp lại để hiệu quả hơn không?”
Ví dụ: chúng ta thường xuyên tổ chức các cuộc họp tại công ty. Các tài liệu trong cuộc họp được phát cho những thành viên tham gia. Tuy nhiên, trường hợp phát tài liệu trong ngày họp và trường hợp gửi Email tài liệu trước ngày họp thì việc nào hiệu quả hơn ?
Nếu chúng ta nhận được tài liệu trước cuộc họp, chúng ta có thể đọc trước 1 lượt nội dụng và có thể nhanh chóng đi vào vấn đề chính, do đó, dễ dàng trở thành cuộc họp có thể quyết định vấn đề.
Tuy nhiên, nếu được phát tài liệu vào ngày họp, khi bắt đầu họp, chúng ta phải mất thời gian giải thích tài liệu, cung cấp thông tin của tài liệu…và vì vậy có thể không phát huy hiệu quả cuộc họp vì không có sự chuẩn bị trước từ người tham gia.

Do đó, việc sắp xếp công việc trước sau ra sao để có hiệu quả là một nguyên tắc quan trọng của cải tiến.

SIMPLIFY – Đơn giản hóa
“Có thể đơn giản hóa để công việc hiệu quả hơn không?”
Việc đơn giản hóa như là lập các bảng tiêu chuẩn nghiệp vụ để ai cũng có thể làm và tránh nhân viên mắc lỗi. Điều này sẽ tiết kiệm được thời gian phải phán đoán cho nhân viên vì vậy công việc được tiến hành với tốc độ nhanh hơn.

Đối với một doanh nghiệp, một công ty, chúng ta chỉ tập trung thời gian vào các hoạt động sinh ra giá trị gia tăng. Ngược lại, những hoạt động không sinh ra giá trị gia tăng thì cần phải giảm thiểu một cách tối đa. Để triệt để thực hiện điều này, đừng nghĩ rằng việc “ đương nhiên” là “ đương nhiên” chúng ta phải làm và chúng ta không thể thay đổi nó! Hãy suy nghĩ, chúng ta có thể loại bỏ, kết hợp, thay thế và đơn giản nó hay không?

Chúc các bạn thành công khi áp dụng các công cụ đổi mới – sáng tạo này cho hoạt động cá nhân mỗi người.

Nguyễn Hoàng Tuấn (tổng hợp nhiều nguồn).